Гэтая старонка была перакладзена аўтаматычна і яшчэ не праверана экспертамі.

Агульная інфармацыя

Вялікая Айчынная вайна (1941-1945 гг.) стала адной з самых маштабных і трагічных падзей у гісторыі Беларусі. Памяць пра яе падзеі, гераічныя подзвігі беларусаў на франтах і самаадданую працу ў тыле, скруху аб вялізных стратах, якія Беларусь панесла ў гады вайны, духоўна аб'ядноўвае наша сучаснае грамадства.

Наша зямля першай прыняла на сябе ўдар гітлераўскай Германіі і здолела даць дастойны адпор захопнікам, паказаўшы ўсяму свету прыклад мужнасці, бясстрашнасці і гераізму. Жыхары Беларусі разам з усімі народамі Савецкага саюза ўнеслі вялікі ўклад у агульную справу Перамогі над фашызмам.

У 2024 годзе споўніцца 80 гадоў з дня вызвалення нашай роднай Беларусі ў ходзе аперацыі "Баграціён".

Карысныя крыніцы

Хроніка вызвалення Беларусі па днях .

План падрыхтоўкі і правядзенні мерапрыемстваў БДУІР па святкаванні 80-й гадавіне вызвалення Рэспублікі Беларусь ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў і Перамогі савецкага народа ў Вялікай Айчыннай вайне .

Рэспубліканскі план культурных мерапрыемстваў, прысвечаных 80-й гадавіне вызвалення Рэспублікі Беларусь ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў .

Усходні вал

Пачатак падзей быў пакладзены ў жніўні 1943 года, калі на Усходнім фронце пасля паражэння Вермахта на Курскай дузе была пабудавана абарончая лінія "Усходні вал". У Беларусі абарончыя збудаванні праходзілі па лініі Віцебск – Орша – рака Сож – рака Дняпро. 23 верасня 1943 года першым вызваленым беларускім населеным пунктам стаў гарадскі пасёлак Камарын . У далейшым з верасня да сярэдзіны кастрычніка 1943 года Чырвоная Армія ўзяла пад свой кантроль Хоцімск, Церахоўку, Клімавічы, Касцюковічы, Мсціслаў, Ветку, Крычаў, Свяцілавічы, Краснаполле, Чэрыкаў, Дрыбін, Брагін, Лёзна, Добруш. Далей на захад пачыналіся фартыфікацыйныя інфраструктуры Ўсходняга вала.

Лоеўскі плацдарм

Наступным этапам у ходзе вызвалення Беларусі ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў у гады Вялікай Айчыннай вайны стала бітва за Днепр, якая пачалася 15 кастрычніка 1943 года ў Лоеўскім раёне Гомельскай вобласці. Фарсіраванне Дняпра ў гэтым месцы атрымала назву «Лоеўскі плацдарм» і адбылося падчас агульнафрантавой аперацыі Чырвонай Арміі па выхадзе да Дняпра.

Бітва пад Лоевам лічыцца адной са значных бітваў Вялікай Айчыннай вайны, якая праводзілася ў галіне дзеяння Цэнтральнага фронту Чырвонай Арміі пад камандаваннем генерала арміі К. К. Ракасоўскага сіламі 65-й арміі пад кіраўніцтвам генерал-палкоўніка П.І. Батава. У фарсіраванні Дняпра ў Лоева праявілі сябе больш за тры сотні Герояў Савецкага Саюза.

У кастрычніку 1943 г. Цэнтральны фронт Чырвонай Арміі ўказам Вярхоўнага Галоўнакамандуючага Узброенымі Сіламі СССР І. У. Сталіна быў перайменаваны ў Беларускі. Такім чынам, быў адкрыты шлях для вызвалення ад акупантаў паўднёвых беларускіх земляў на гомельскім напрамку.

Партызанскія краі і рэйкавая вайна

Вызваляць тэрыторыю Беларусі ад нацыстаў першымі пачалі партызанскія фармаванні. Партызанскі рух у Беларусі падчас Вялікай Айчыннай вайны быў самым масавым у Еўропе. Унікальнасць гэтага руху сімвалічна адбілася ў адзіным партызанскім парадзе 16 ліпеня 1944 года ў Мінску неўзабаве пасля вызвалення сталіцы БССР, у якім прынялі ўдзел каля 30 тысяч народных мсціўцаў, якія вялі барацьбу з праціўнікам у гады вайны. Партизанском параде 16 июля 1944 года в Минске вскоре после освобождения столицы БССР, в котором приняли участие порядка 30 тысяч народных мстителей, вевших борьбу с противником в годы войны.

Выбітнай партызанскую барацьбу ў Беларусі можна назваць па колькасці партызанскіх краёў – тэрыторый у тыле гітлераўскіх акупантаў, якія былі вызваленыя і працяглы час утрымліваліся партызанамі аж да прыходу Чырвонай Арміі.

На беларускай зямлі падчас Вялікай Айчыннай вайны былі створаны пяць партызанскіх краёў: Кастрычніцкі, Любанскі, Клічаўскі, Суражскі («Суражскія вароты»), Вадзінскі. У іх ліку асаблівае значэнне мела стварэнне ў 1942 г. т. зв. "Суражскіх варот" – 40-кіламетровага разрыву ў лініі фронту на стыку груп армій праціўніка "Поўнач" і "Цэнтр" паміж гарадамі Вяліж і Усвяты.

Тут у ходзе баёў была вызвалена частка Суражскага раёна Віцебскай вобласці. Гэта перамога мела вялікае значэнне для падтрымання баявога духу народа, паколькі гэта была першая беларуская тэрыторыя, вызваленая ад гітлераўскіх войскаў. «Суражскія вароты» адыгралі важную ролю ў ажыццяўленні ўзаемасувязі паміж беларускімі партызанскімі фармаваннямі і савецкім камандаваннем. Удзельнікамі партызанскага руху былі многія выдатныя кіраўнікі БССР, напрыклад, П. К. Панамарэнка, К. Ц. Мазураў і П. М. Машэраў.

"Рэйкавая вайна" – самая буйная і беспрэцэдэнтная масавая партызанская аперацыя падчас Вялікай Айчыннай вайны. Яна стала вынікам спланаванага ўзаемадзеяння і каардынацыі паміж савецкімі партызанскімі атрадамі і цэнтральным, рэспубліканскімі і абласнымі штабамі партызанскага руху пры Стаўцы Вярхоўнага Галоўнакамандуючага Узброенымі Сіламі СССР. Мэтай аперацыі было разбурэнні чыгуначных камунікацый суперніка метадам падрыву з адначасовым масавым ударам. "Рэйкавая вайна" праходзіла на акупаванай тэрыторыі РСФСР, БССР і часткі УССР і мела тры пікі актыўнасці: у жніўні 1943 года як дапамога партызан Чырвонай Арміі ў Курскай бітве, у кастрычніку 1943 года як дапамога ў бітве за Днепр (аперацыя "Канцэрт" у чэрвені-жніўні 1944 года як дапамога ў аперацыі "Баграціён".

Аперацыя «Баграціён»

Поўнае вызваленне тэрыторыі Беларусі ў гады Вялікай Айчыннай вайны было ажыццёўлена ў выніку правядзення Беларускай стратэгічнай наступальнай аперацыі пад кодавай назвай «Баграціён», якая праходзіла з 23 чэрвеня па 29 жніўня 1944 года. сьцерці групу войскаў «Цэнтр» германскага Вермахта, узмоцненую Усходнім абарончым валам, спатрэбіліся аб'яднаныя намаганні чатырох франтоў РСЧА, сімваламі якіх у нашы дні з'яўляюцца чатыры штыкі мемарыяльнага комплексу Курган Славы, збудаванага пад Мінскам. Разлютаванае сутыкненне лоб у лоб такіх вялізных ваенных груповак, нябачанае ў гісторыі, не магло абысціся без вялікіх страт з аднаго і з другога боку. Беларуская стратэгічная наступальная аперацыя "Баграціён" была адной з самых кровапралітных бітваў у гісторыі чалавецтва. Яна ж стала выдатным прыкладам савецкага ваеннага мастацтва, які да гэтага часу вывучаецца курсантамі вышэйшых навучальных ваенных устаноў свету. Чтобы сокрушить группу армий «Центр» германского Вермахта, усиленную Восточным оборонительным валом, понадобились объединенные усилия четырех фронтов РККА, символами которых в наши дни являются четыре штыка мемориального комплекса Курган Славы, возведенного под Минском. Ожесточенное столкновение лоб в лоб таких огромных военных группировок, невиданное в истории, не могло обойтись без больших потерь с одной и с другой стороны. Белорусская стратегическая наступательная операция «Багратион» была одной из самых кровопролитнейшей битв в истории человечества. Она же стала выдающимся примером советского военного искусства, который до сих пор изучается курсантами высших учебных военных заведений мира.

У ходзе аперацыі "Баграціён" былі дасягнуты ўражальныя вынікі. 1-ы Прыбалтыйскі, 3, 2 і 1-й Беларускія франты ў перыяд з 23 чэрвеня па 29 жніўня 1944 года, разгарнуўшы наступленне ў паласе шырынёй да 1100 км і на глыбіню да 600 км, завяршылі поўнае вызваленне БССР, большай часткі Літвы, часткі Латвіі і Ўкраіны, перанеслі баявыя дзеянні на тэрыторыю Польшчы і выйшлі да межаў Усходняй Прусіі.

Яны разграмілі адну з найбольш моцных груповак ворага на савецка-германскім фронце – групу войскаў "Цэнтр", знішчыўшы пры гэтым 17 дывізій і тры брыгады. Яшчэ 50 дывізій страцілі больш за палову свайго складу. Для папаўнення панесеных страт і стабілізацыі становішча на цэнтральным участку Ўсходняга фронта камандаванне Вермахта перакінула сюды з іншых кірункаў 46 дывізій і чатыры брыгады, прыслабіўшы свае групоўкі, разгорнутыя супраць англа-амерыканскіх войскаў у Францыі.

Выбітныя вынікі ў аперацыі "Баграціён" сталі магчымыя дзякуючы высокаму наступальнаму парыву, патрыятызму, мужнасці і гераізму савецкіх войскаў. Толькі за ліпень-жнівень 1944 года больш за 402 тысячы салдат і афіцэраў Чырвонай Арміі, удзельнікаў Беларускай стратэгічнай наступальнай аперацыі, былі ўзнагароджаны ордэнамі і медалямі СССР, а больш за 600 злучэнняў і часцей удастоены ганаровых найменняў гарадоў Беларусі, Украіны, Літвы і Польшчы, якія яны .

Крыніца: 80 гадоў вызвалення Беларусі, bsuir.by .
Падрыхтавана прэс-службай і кафедрай гуманітарных дысцыплін БДУІР.